Η κιτρική κλομιφαίνη (εμπορική ονομασία Clomid / Serpafar) είναι μία ορμόνη με ιδιότητες ασθενούς οιστρογόνου, που δρα στον υποθάλαμο, την υπόφυση, και τις ωοθήκες προκειμένου να αυξήσει τα επίπεδα της θυλακιοτρόπου (FSH) καθώς και της ωχρινοτρόπου (LH) ορμόνης, οι οποίες είναι σημαντικές για τη διαδικασία της ωορρηξίας.
Σε γυναίκες που έχουν ακανόνιστη έμμηνο ρύση, άρα και ωορρηξία, περίπου το 80 τοις εκατό που θα λάβει τη κιτρική κλομιφαίνη θα κάνει ωορρηξία, ενώ το 30 έως 40 τοις εκατό του συνόλου των γυναικών που παίρνουν κλομιφαίνη γα το λόγο αυτό και εφόσον δε συνυπάρχουν και άλλα αίτια υπογονιμότητας, θα μείνουν έγκυες. Οι πιθανότητες αυτές ισχύουν για τις γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε θεραπεία με κιτρική κλομιφαίνη μέχρι τρεις κύκλους.
Είναι η κατάλληλη θεραπεία για μένα;
Πριν από την έναρξη κάθε θεραπείας υπογονιμότητας, μια γυναίκα και ο σύντροφός της θα πρέπει να υποβάλλονται στο βασικό έλεγχο για τη διερεύνηση και αξιολόγηση της υπογονιμότητας, προκειμένου να αποφασιστεί εάν η κιτρική κλομιφαίνη είναι η καλύτερη θεραπεία. Η αξιολόγηση αυτή περιλαμβάνει ένα πλήρες ιατρικό ιστορικό και κλινική εξέταση, ένα σπερμοδιάγραμμα για τον άνδρα, σαλπιγγογραφία, ορμονικό και υπερηχογραφικό έλεγχο για τη γυναίκα και πιθανώς και άλλες εξετάσεις, ανάλογα με το περιστατικό.
Τρόπος χορήγησης
Αν και υπάρχουν διάφοροι τρόποι χορήγησης, ημερήσια δόση 50mg (ένα χάπι) μία φορά ημερησίως για πέντε ημέρες, ξεκινώντας τη 2η ή 3η ημέρα του κύκλου, είναι αρκετά αποτελεσματική. Σε ορισμένες περιπτώσεις η δοσολογία μπορεί να αυξηθεί σε 100 mg (δύο χάπια) την ημέρα, για πέντε ημέρες. Ας σημειωθεί ότι ως πρώτη ημέρα του κύκλου θεωρείται η πρώτη ημέρα της κανονικής αιμορραγίας. Όταν η γυναίκα δεν έχει τακτική έμμηνο ρύση (που είναι συνήθως η κατάσταση), μπορεί η περίοδος να προκληθεί φαρμακευτικά με δυδρογεστερόνη (duphaston) αν και κάτι τέτοιο δεν είναι πάντα απαραίτητο.
Εάν η ωορρηξία δε πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια του πρώτου μήνα μετά από χορήγηση 50mg κλομιφαίνης, η δόση της κιτρικής κλομιφαίνης μπορεί να αυξηθεί στα 100 mg ώστε να συμβεί ωορρηξία. Εάν έχει πραγματοποιηθεί ωορρηξία με επιτυχία, δεν υπάρχει κανένα όφελος από την αύξηση της δόσης της κλομιφαίνης, ακόμη και αν δεν επιτευχθεί εγκυμοσύνη. Σχεδόν όλες οι εγκυμοσύνες συμβαίνουν μέσα στους πρώτους έξι κύκλους πρόκλησης ωορρηξίας μετά από τη χρήση κλομιφαίνης, εφόσον δεν συντρέχουν και άλλοι παράγοντες υπογονιμότητας, και υπάρχει μικρό όφελος της συνέχισης της θεραπείας μετά από έξι ανεπιτυχείς κύκλους ωορρηξίας. Αν συμβεί αυτό, απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση.
Πλεονεκτήματα από τη χρήση της κλομιφαίνης
Το κύριο πλεονέκτημα της κλομιφαίνης είναι ότι είναι ένα σχετικά φθηνό φάρμακο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον ειδικό με ασφάλεια, προτού χρησιμοποιηθούν άλλα πιο ακριβά ή/ και πολύπλοκα φαρμακευτικά πρωτόκολλα. Δεν απαιτείται πάντα παρακολούθηση με υπερήχους ή ορμονικό έλεγχο, εκτός και αν χρησιμοποιείται παράλληλα με κάποια μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (πχ σπερματέγχυση). Η κλομιφαίνη αυξάνει τις πιθανότητες να μείνουν έγκυες οι περισσότερες γυναίκες που έχουν ακανόνιστη ωορρηξία, και φέρει χαμηλό κίνδυνο επικίνδυνων παρενεργειών.
Κίνδυνοι από τη χρήση κλομιφαίνης
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος από τη θεραπεία με κλομιφαίνη για πρόκληση ωορρηξίας είναι ένα ελαφρώς αυξημένο ποσοστό πολύδυμης κύησης: περίπου το 5 με 6 τοις εκατό των γυναικών που χρησιμοποιούν κλομιφαίνη έχουν δίδυμα, ενώ λιγότερο από το 0,5 τοις εκατό έχουν τρίδυμα ή τετράδυμα. Υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος υπερδιέγερσης των ωοθηκών αλλά αυτό συμβαίνει σπάνια.
Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες της κλομιφαἰνης περιλαμβάνουν εξάψεις, πονοκεφάλους, κοιλιακό τυμπανισμό και πόνο, ναυτία και έμετο, αλλαγές στη διάθεση, και ευαισθησία στο στήθος. Οπτικά συμπτώματα όπως θόλωμα, διπλή όραση, ή εμφάνιση κηλίδων εμφανίζονται σε 1 έως 2 τοις εκατό των γυναικών, και συνήθως υποχωρούν όταν σταματήσει τη θεραπεία.
Η κλομιφαίνη χρησιμοποιείται πολλά χρόνια τώρα με ασφάλεια και οι περισσότερες μελέτες δεν δείχνουν αυξημένο κίνδυνο συγγενών ανωμαλιών, αποβολής, ή μαθησιακές δυσκολίες στα παιδιά των γυναικών που πήραν κλομιφαίνη. Δεν έχει διαπιστωθεί αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού ή καρκίνου της μήτρας μετά από χορήγηση κλομιφαίνης για 6 κύκλους. Μπορεί να υπάρχει ένα ελαφρώς αυξημένος κίνδυνος καρκίνου των ωοθηκών, μετά από χρήση κλομιφαίνης σε περισσότερους από 12 κύκλους.